3 biến chứng rối loạn tâm thần do lạm dụng rượu bia

Lạm dụng rượu bia là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Ngoài các tác hại về gan, thận và các cơ quan khác, việc lạm dụng rượu bia còn dẫn đến những biến chứng về sức khỏe tâm thần đáng báo động. Trong bài viết này, chúng ta cùng tìm hiểu cụ thể 3 biến chứng rối loạn tâm thần do lạm dụng rượu bia

Mất ngủ

Mất ngủ là một trong những biến chứng phổ biến nhất ở những người nghiện rượu. Theo nghiên cứu, có đến 60-70% bệnh nhân nghiện rượu gặp các vấn đề về giấc ngủ. 

Nguyên nhân dẫn đến mất ngủ ở người nghiện rượu là do:

- Rượu gây ảnh hưởng trực tiếp đến não bộ và hệ thần kinh trung ương: Rượu làm tăng hoạt động của hệ thống dẫn truyền thần kinh trung ương, kích thích não bộ hoạt động mạnh hơn, đặc biệt là vùng hạch hạnh nhân. Điều này làm rối loạn chu kỳ thức ngủ tự nhiên của cơ thể. Ngay cả khi ngừng uống rượu, tình trạng này cũng cần một thời gian dài để phục hồi hoàn toàn.

- Hội chứng cai nghiện rượu: Khi ngừng sử dụng rượu hoặc giảm số lượng sử dụng một cách đột ngột, những người nghiện rượu sẽ rơi vào tình trạng cai nghiện. Các triệu chứng của hội chứng cai thường rất dữ dội như mất ngủ triền miên, đau đầu, đổ mồ hôi, lo âu, hoang tưởng... Một khi đã nghiện rượu, người bệnh sẽ khó có thể ngừng hoàn toàn mà không gặp phải những triệu chứng trên.

Người bệnh mắc các biến chứng về mất ngủ do lạm dụng rượu không chỉ gặp khó khăn trong việc ngủ mà còn rơi vào vòng luẩn quẩn như sau:

- Mất ngủ khiến bệnh nhân luôn trong tình trạng căng thẳng, lo âu dẫn đến khó có thể ngủ được

- Càng không ngủ được, bệnh nhân càng thêm căng thẳng dẫn tới tình trạng mất ngủ càng trầm trọng hơn

Vòng luẩn quẩn này, nếu kéo dài sẽ dẫn đến suy nhược thần kinh và các vấn đề sức khỏe tâm thần tiềm ẩn khác ở người bệnh.

Để tránh biến chứng mất ngủ do lạm dụng rượu bia, bệnh nhân cần kiên trì điều trị tâm lý và cai nghiện rượu bia. Việc dùng thêm thuốc trợ ngủ khi cần thiết cũng giúp cải thiện rối loạn giấc ngủ. Tuy nhiên, dùng thuốc trợ ngủ dài ngày không phải lựa chọn tối ưu vì có thể gây nghiện, tương tác thuốc không như ý muốn và hiệu quả cải thiện giấc ngủ cũng chưa chắc như mong muốn.

Lo âu 

Theo nghiên cứu từ Viện Quốc gia về Lạm dụng Chất gây nghiện (Mỹ), có đến 20% người lạm dụng rượu đáp ứng tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn lo âu. Tỷ lệ này còn cao hơn đáng kể ở nữ giới (32%) so với nam giới (15%). 

Nguyên nhân gây lo âu do lạm dụng rượu bia bao gồm:

- Tác động trực tiếp đến hệ thống thần kinh trung ương: Axit gamma aminobutyric (GABA) là một chất dẫn truyền thần kinh trong não có tác dụng ức chế hoạt động thần kinh quá mức. Việc lạm dụng rượu dẫn đến suy giảm chức năng của hệ GABA, làm giảm khả năng kiểm soát cảm xúc, gây lo lắng căng thẳng.

- Lo âu do cai nghiện rượu: Khi bệnh nhân ngưng uống rượu, não sẽ bị thiếu chất kích thích (ethanol) dẫn đến các triệu chứng cai như lo âu, mất ngủ, đổ mồ hôi, co giật... Các triệu chứng này có thể kéo dài 4-6 tuần sau khi cai nghiện và gây ra tình trạng lo âu kéo dài.  

- Các vấn đề khác bắt nguồn từ lạm dụng rượu: Những người lạm dụng rượu bia thường mắc phải các vấn đề như mâu thuẫn gia đình, va chạm pháp luật, tai nạn thương tích... Sau đó, họ phải đối mặt với áp lực lớn khiến căng thẳng và lo âu tăng lên đáng kể.

Biểu hiện của lo âu ở người nghiện rượu thường bao gồm:

- Dễ cáu gắt, kích động

- Hay lo lắng, sợ hãi vô cớ 

- Chán ăn, mệt mỏi, khó tập trung 

- Rối loạn giấc ngủ, ác mộng

- Đau đầu, tim đập nhanh, đổ mồ hôi, run rẩy tay chân...

Khi gặp các triệu chứng trên và nghi ngờ có biến chứng lo âu do lạm dụng rượu bia, người bệnh nên đi khám bác sĩ tâm lý hoặc bác sĩ chuyên khoa thần kinh để có hướng điều trị kịp thời và hiệu quả.

Trầm cảm

Lạm dụng rượu bia không chỉ làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn lo âu mà còn có liên quan chặt chẽ đến bệnh trầm cảm. Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người lạm dụng rượu có nguy cơ mắc bệnh trầm cảm cao gấp 3-4 lần so với người bình thường.  

Các nguyên nhân hàng đầu dẫn tới bệnh trầm cảm ở người nghiện rượu bao gồm:

- Ảnh hưởng trực tiếp đến chất dẫn truyền thần kinh serotonin: Cồn trong rượu làm phá vỡ quá trình sản sinh và hoạt động của serotonin trong não bộ. Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng, chịu trách nhiệm điều tiết cảm xúc. Khi nồng độ serotonin trong não giảm sút, người bệnh dễ bị trầm cảm, thiếu hụt năng lượng.

- Tương tác với các gen quy định tâm trạng: Các nghiên cứu gene cho thấy, những người có biến đổi ở các gen liên quan đến chất dẫn truyền serotonin và dopamine là những người dễ phát triển bệnh trầm cảm khi lạm dụng rượu bia.

- Trầm cảm do rối loạn cai nghiện: Khi ngừng sử dụng rượu hoặc giảm số lượng, não sẽ thiếu hụt chất kích thích (ethanol), gây ra tình trạng trầm cảm kéo dài có thể tồn tại đến vài tháng.

- Các vấn đề sức khỏe, giao tiếp xã hội khác: Những người uống nhiều rượu bia thường phải đối mặt với áp lực công việc, mâu thuẫn gia đình lớn, gặp vấn đề về thu nhập, sức khỏe... Dần dần, tích lũy những căng thẳng đó sẽ làm họ dễ mắc bệnh trầm cảm, thậm chí dẫn tới ý định tự sát.

Một số triệu chứng của trầm cảm do lạm dụng rượu bao gồm:

- Cảm thấy thiếu hụng hứng, chán nản, tuyệt vọng

- Giảm sút ham muốn tình dục 

- Chán ăn, cơ thể suy nhược

- Rối loạn giấc ngủ, mệt mỏi

- Ý định tự sát

Để phòng ngừa các biến chứng trên, người dân cần nâng cao nhận thức, hạn chế sử dụng rượu bia, đặc biệt không nên lạm dụng chúng. Nếu đã rơi vào nghiện rượu, bệnh nhân cần tuân thủ điều trị toàn diện gồm can thiệp tâm lý, dùng thuốc và cai nghiện triệt để. 

Câu hỏi và trả lời:

Câu hỏi 1: Tại sao những người nghiện rượu thường bị mất ngủ?

Trả lời: Những người nghiện rượu thường bị mất ngủ do các nguyên nhân:

- Rượu gây rối loạn hoạt động của hệ thống thần kinh trung ương, làm mất cân bằng chu kỳ ngủ-thức tự nhiên

- Rượu dẫn tới các vấn đề sức khỏe tâm thần như lo âu, trầm cảm cũng khiến mất ngủ

- Hiện tượng cai nghiện rượu, thiếu hụt ethanol trong não làm mất ngủ trầm trọng

Do vậy, để tránh mất ngủ, người nghiện rượu cần phải cai nghiện triệt để và điều trị các bệnh lý tâm thần đồng mắc.

Câu hỏi 2: Tại sao phụ nữ dễ bị lo âu do uống rượu hơn nam giới?

Trả lời: Có 3 nguyên nhân chính dẫn tới việc phụ nữ dễ lo âu do rượu hơn nam giới:

- Não nữ giới nhạy cảm hơn trước tác dụng của rượu, nồng độ GABA giảm nhiều hơn khi uống rượu

- Nữ giới dễ gặp hơn các vấn đề tâm lý xã hội do uống rượu như mâu thuẫn trong gia đình, chán nản...

- Quá trình cai nghiện rượu ở nữ giới diễn ra khó khăn và mất nhiều thời gian hơn, do đó dễ bị kéo dài các triệu chứng lo âu sau cai.